با توسعه فناوری‌ پیشرفته لیزر و فوتونیک و نفوذش به صنایع، تولیدکنندگان و صنعتگران بیش از گذشته با ویژگی‌های این فناوری آشنا شده و به آن اعتماد کرده‌اند. به عنوان مثال ، شرکت های صنعتی از لیزرهای الیافی برای برش فلز استفاده کنند یا از لیزرهای کربن دی اکسید برای پلاستیک ، شیشه و چوب بهره ببرند. با توجه به تنوع کارایی و طول موج های مختلف انتشار و نیازهای عملکردی، این فناوری بیش از پیش مورد توجه صنایع قرار گرفته است.

توسعه جهانی فناوری لیزر

بخش‌های اطلاعات و ارتباطات، پزشکی و صنعت، با استفاده از این فناوری، در آستانه عصر جدیدی از نوآوری قرار گرفته‌‌ و لیزرها به طور فزاینده در ترکیب با حسگرهای نوری، کاربردهای پیچیده تری را نیز امکان پذیر کرده‌اند.

آن‌طور که داوود دانایی بیان می‌کند تجهیزات یکپارچه لیزر که بسیاری از آنها هنوز در تعدادی از صنایع در حال توسعه هستند ، نه تنها می توانند بازار لیزر را در مسیر رشد بالا قرار دهد بلکه منبع اصلی اشتغال و ارزش افزوده نیز می شوند.

به گفته این پژوهشگر حوزه لیزر، پس از سال‌ها توسعه دانش و فناوری، نخستین لیزرهای تجاری گسترده در سال 1960 وارد بازار شدند و کاربردهای مختلف از علمی گرفته تا عمل جراحی. از همان روزهای ابتدایی ، توانایی منحصر به فرد لیزرها در ایجاد یک پرتو باریک و متمرکز از نور ، موارد استفاده دیگری را از جمله اسکن بارکد ، تعیین توالی DNA و تولید تراشه های نیمه هادی امکان پذیر کرده است.

بازار 17 میلیارد دلاری صنعت لیزر

در یکی از جدیدترین کاربردها ، کاوشگر مریخ نورد ناسا از تجهیزات مجهز به لیزر برای انفجار سنگ‌ها در مریخ استفاده کرد و به دانشمندان امکان تجزیه و تحلیل مواد شیمیایی از بخارات حاصل را داد.

وی با بیان این‌که در طول 3 دهه اخیر ، دستگاه‌های لیزر از آزمایشگاه به حوزه تجاری منتقل شدند و به بازار صنایع راه یافته‌اند ادامه داد: بسیاری از کاربردهای جدید لیزر، مانند جراحی، لیتوگرافی و جوشکاری در این دوره زمانی ظهور کرده و موفقیت هایی را در صنایع مختلف از سلامت گرفته تا الکترونیک امکان پذیر می سازد. این نوآوری ها به بازار دستگاه های لیزر کمک کرد تا سال 2020 به ارزش 17 میلیارد دلار برسد. همچنین فناوری لیزردر طول یک دهه گذشته 19 درصد حق ثبت اختراعات جهانی را به خود اختصاص داده است  

اگرچه توسعه لیزرهای آبشار کوانتومی در سال‌های اخیر با چالش‌های مختلفی مواجه شده است، اما افزایش بازده و دامنه طول موج این تجهیزات، فرصت‌های جدیدی را در تشخیص پزشکی، ارتباطات نوری و نظارت بر فرآیند صنعتی ایجاد کرده است.

دانایی با یادآوری این نکته که توسعه فناوری لیزر به طور کلی نیازمند چندین دهه تحقیق و توسعه و صرف صدها میلیون دلار هزینه است، ادامه داد: بنابراین شرکت ها به محض یافتن راه حل مناسب برای یک برنامه مشخص، به دنبال گزینه های دیگری نمی‌روند. این به نوبه خود به این معنی است که انتظار نمی رود طی چند سال آینده سهم این گروه برای همه فن آوری های اصلی لیزر تغییر کند .

فناوری‌هایی چون دیود ، فیبر ، لیزرهای کربن دی اکسید و حالت جامد که اکنون 90 درصد از درآمد لیزر را تشکیل می دهند ، همچنان بر بازار تسلط دارند. پیش بینی می شود فناوری فیبر به دلیل طراحی ساده و برتری هزینه آن نسبت به انواع دیگر لیزر بیش‌ترین رشد را در سال‌های پیش روداشته باشد.

توسعه زیرساخت‌های حمایتی

اما در کشورمان نیز شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در مسیر توسعه فناوری‌های لیزر گام برداشته‌اند؛ به طوری‌که کاربردهای محصولات ایران‌ساخت مبتنی بر لیزر و فوتونیک، به مراکز پزشکی، صنایع بالادستی نفت، گاز و نیروگاهی توسعه یافته است.

در حال حاضر بیش از 50 شرکت دانش‌بنیان در حوزه لیزر و فوتونیک فعالیت می‌کنند که بیش از 30 درصد از این شرکت‌ها، توانسته اند کاربردهای لیزر را به طور ویژه در حوزه‌های صنعت و سلامت گسترش دهند. همچنین حمایت از اولویت‌های پژوهشی و طرح‌های فناورانه، خط حمایتی دیگری است که ستاد توسعه فناوری‌های لیزر، فوتونیک، مواد پیشرفته و ساخت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در راستای غنای بازار تجاری داخلی و ورود محصولات و خدمات ایران‌ساخت این فناوری به بازارهای منطقه‌ای و جهانی، در دستور کار قرار داده است.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

24